Former school cook puts the community spirit back into tiny Pembrokeshire village

Brenda Lewis from north Pembrokeshire has been a keen cook since studying catering in college. She says becoming an independent business woman would have been beyond her wildest dreams in those days, but with support from Farming Connect’s Agrisgôp programme, this busy farming wife and mum to five grown-up children has developed the confidence and skills to become an entrepreneur too!

 

After many years of working as a dinner lady in her local school, which fitted in with the needs of her then young and expanding family, Brenda has, despite a relatively shy and modest personality, been slowly acquiring and building up a number of successful rural businesses. She says the catalyst to her steadily evolving planned programme of business initiatives, all linked with her small family farm, Wenallt in FelindreFarchog, was joining a Farming Connect Agrisgôp group in Pentre Ifan, near Newport some years ago. Farming Connect is funded by the Welsh Government and the European Agricultural Fund for Rural Development.

 

“Agrisgôp gave me the confidence and the gentle but persuasive push I needed to turn my ideas into reality,” says Brenda.

 

Her newest venture is taking over her local pub, the Salutation Inn, just a mile or so from the farm, which, in its latest guise of community hub, is breathing new life into this sleepy village.

 

“The first Agrisgôp group I joined was facilitated by well-known Pembrokeshire business woman Olwen Thomas.

 

“Olwen’s support, together with business experts she brought in to help advise us and the positivity from the other members, made me realise I could turn what I thought were just pipe dreams into reality, which gave me the confidence to investigate new ways of introducing more revenue to the farm business.

 

“Most importantly, it gave me the courage to talk to an accountant who addressed the group and to start working on a business plan which convinced my local bank manager he should support me.”

 

More recently, Olwen provided the piano-accordion accompaniment to professionally trained Welsh opera singers, both from local farming families and also members of an Agrisgôp group, at a packed-out community musical evening in the pub!

 

Agrisgôp is Farming Connect’s hugely successful, fully-funded personal development programme, which brings like-minded individuals together in a facilitated, localised group setting to explore and progress business ideas. Started in 2003, its legacy today is the hundreds of Welsh farmers who are now pursuing their dreams. Many are like Brenda, diversifying into new or more profitable ways of working, safeguarding family businesses and creating jobs in the process.

 

Brenda’s late father had bought Wenallt, a coastal smallholding in the early 1960s, originally running a small dairy herd on around 38 acres.But when the price of milk fell, he quit dairying to focus on beef before finally letting out some of the land and turning to sheep, which resulted in a number of farm outbuildings becoming redundant.

 

“Because we’re so close to the tourist hot-spots of Cardigan and Newport, I hoped there could be potential to convert one of them into a farm tearoom, especially since the one in the village was closing, but it was an idea which I would not have had the courage to take forward without the guidance and support I received in Olwen’s Agrisgôp group.”

 

And with Brenda’s undoubted skill at turning out delicious home-made lunches and teas, all utilising top quality local farm produce, she soon attracted a steady stream of regular visitors, particularly during the tourist season. The reputation of Wenallt Tearooms grew steadily, and Brenda was soon ready to take on the next challenge.

 

“I started Wenallt Outside Caterers, expanding the tearoom business into catering for local funerals and other larger-scale events including agricultural shows.”

 

It was also about this time that Brenda discovered that the person running a mobile van catering for farmers visiting Cardigan mart was planning to scale back so she took the plunge, bought the van and now runs that enterprise too.

 

With one of her sons now running a flock of 150 Welsh Mountain sheep at Wenallt, alongside working for the family’s haulage and engineering business, while Brenda’s tearoom and catering business grows year on year, what recently persuaded her to throw heart and soul into yet another new business?

 

“At the end of last year, our local pub in FelindreFarchog,a sixteenth century coaching inn,came on the market.

 

“Although the village only boasts a handful of residents and very few amenities, it’s in a prime location, not just for tourists but for local community groups too. I saw it as a dual opportunity to build it into a thriving business which would also provide a new central social hub for locals too.”

 

So when the going gets tough, the tough get going and Brenda decided to again join an Agrisgôp group! This time round, it’s an all-female group, led by leader LilwenJoynson, which actually meets in the pub. And yet again, the support of Lilwen and other ladies in the group gave her the confidence to proceed with the purchase and consider her options for maximising a return on the investment.

 

Thanks to Brenda’s vision, the Salutation Inn is fast becoming a popular meeting place for locals and visitors alike, as facilities improve, bookings for events increase and the reputation of the restaurant builds. There is also a new campsite on the horizon and more exciting ideas in the pipeline.

 

“Although so many women in farming are key influencers and innovators, a lot of us lack the confidence to make our views known and to put our ideas into practice. Turn your dreams into reality, join an Agrisgôp group!”

Good advice from Brenda, who did just that!

Cyn-gogyddes ysgol yn ailgynnaunawsgymunedol pentref bach yn Sir Benfro

 Mae Brenda Lewis o ogledd Sir Benfro wedi bod yn gogyddesfrwders astudio arlwyaeth yn y coleg. Yn ôl Brenda, fyddai hi erioed wedi breuddwydio bryd hynny y gallai fod yn wraig fusnes annibynnol, ond gyda chefnogaeth y rhaglen Agrisgôp gan Cyswllt Ffermio, mae’r wraig fferm brysur hon sy’n fam i bump o blant, sy’n oedolion erbyn hyn, wedi datblygu’r hyder a’r medrau i fod yn entrepreneur ar ben popeth arall!

 

Gweithiodd Brenda fel cogyddes yn ei hysgol leol am flynyddoedd lawer ac roedd hynny’nberffaith iddi pan oedd ganddi deulu ifanc oedd yn tyfu. Ond ar ôl gadael y swydd bu Brenda, er gwaethaf ei chymeriadgweddolswil a diymhongar, yn raddolgychwyn nifer o fusnesau cefn gwlad llwyddiannus. Roedd ganddi raglen ffurfiol o fentrau busnes oedd yn raddol dyfu, oll wedi eu cysylltu â’i fferm deulu fechan, Wenallt yn FelindreFarchog. Ond y catalydd i’w rhaglen yn ôl Brenda oedd ymuno â grŵp Agrisgôp Cyswllt Ffermio ym Mhentre Ifan gerllawTrefdraeth rai blynyddoedd yn ôl. Mae Cyswllt Ffermio wedi ei ariannu gan Lywodraeth Cymru a Chronfa Amaethyddol Ewrop ar gyfer Datblygu Gwledig.

 

“Rhoddodd Agrisgôp yr hyder i mi a’r hwbysgafn ond perswadiol yr oeddwn ei angen i ddod â’msyniadau’nfyw,” meddai Brenda.

 

Ei menter ddiweddaraf yw cymryd yr awennau ar ei thafarn leol, y Salutation Inn, dim ond milltir neu ddwy o’r fferm. Mae’r dafarn hon, yn ei rôl ddiweddaraf fel canolfan gymunedol, yn anadluchwa newydd o fywyd i mewn i’r pentref cysglyd yma.

 

“Yn rhedeg y grŵp Agrisgôp cyntaf i mi ymuno ag o oedd merch fusnes adnabyddus o Sir Benfro, Olwen Thomas.

 

“Roedd cefnogaeth Olwen, ynghyd â’r arbenigwyr busnes a wahoddodd i ddod i’n cynghori ni, a’r anogaethbositif gan yr aelodau eraill, oll yn ddigoni’mmherswadio i y gallwn droi’r syniadau oedd yn freuddwydiongwag yn fy meddwl i yn realiti go iawn, a rhoddodd hyn yr hyder i mi edrych ar ffyrdd eraill o ddod â mwy o refeniw i mewn i’r busnes fferm.

 

“Yn bwysicachna dim, rhoddodd hyn yr hyder i mi i siarad gyda chyfrifydd oedd wedi dod i sgwrsio gyda’r grŵp, ac i ddechrau gweithio ar gynllun busnes a ddarbwyllodd fy rheolwrbanc lleol i gefnogi fy musnes.”

 

Yn fwy diweddar, mewn nosongerddorolgymunedolorlawn yn y dafarn, bu Olwen yn cyfeilio ar y piano-acordion i bobl o deuluoedd ffermio lleol a phobl sy’n aelodau o grŵp Agrisgôp sydd hefyd yn gantorion opera Cymraeg wedi eu hyfforddi’nbroffesiynol!

 

Mae Agrisgôp yn rhaglen datblygiad personol hynod o lwyddiannus gan Cyswllt Ffermio sydd wedi’i hariannu’n llawn. Mae’n dod ag unigolion o’r un meddylfryd at ei gilydd mewn grŵp lleol, lle rhoddir cymorth iddynt i archwilio a datblygu syniadau busnes. Cychwynnodd hon yn 2003 a gall frolio erbyn heddiw bod cannoedd o ffermwyr Cymru’ngwireddu eu breuddwydion busnes o’i herwydd. Mae llawer o bobl, yn debyg i Brenda, yn dargyfeirio eu busnesau ac yn canfod ffyrdd newydd neu fwy proffidiol o weithio, gan ddiogelu busnes eu teuluoedd a chreuswyddi yn y broses.

 

Roedd diweddar dad Brenda wedi prynutyddynarfordirol y Wenallt ym mlynyddoedd cynnar yr 1960au ac wedi cadw buches odro fechan yno’n wreiddiol ar oddeutu 38 erw o dir. Ond pan aethpris llaeth i lawr, rhoddodd y gorau i’r fferm laeth a chanolbwyntio ar eidion, cyn rhoi rhywfaint o’i dir ar rent yn y pen draw a throi at gadw defaid. Canlyniad hynny oedd bod nifer o dai allan y fferm yn wag.

 

“Am ein bod yn byw mor agos at ardaloedd sy’n boblogaidd gan dwristiaid yng Ngheredigion a Chasnewydd, roeddwn i’n gobeithio bod potensial i droi un o’r tai allan yn ystafell de, yn enwedig am fod yr ystafell de yn y pentref yn cau. Ond fyddwn i byth wedi bod yn ddigondewr i ddatblygu’rsyniad heb arweiniad a chefnogaeth grŵp Agrisgôp Olwen.”

 

Ac am fod Brenda’n amlwg yn un dda am gynhyrchu prydaucinioa the cartref hynod o flasus, gan ddefnyddio cynnyrch fferm lleol o’r safonuchaf, doedd hi ddim yn hir yn denullifcyson o ymwelwyr rheolaidd, yn enwedig yn ystod y tymor twristiaid. Tyfodd enw da Wenallt Tearooms a, chyn hir, roedd Brenda’nbarod i wynebu ei her nesaf.

 

“Cychwynnais gwmni Wenallt Outside Caterers, gan ehangu busnes yr ystafell de i gynnwys arlwyo ar gyfer angladdau lleol a digwyddiadau eraill ar raddfa fwy, yn cynnwys sioeau amaethyddol,”

 

Tua’r cyfnod yma y clywodd Brenda bod y gwerthwr bwyd mewn fan symudol oedd yn coginio i ffermwyr ym mart Ceredigion yn bwriadu rhoi’r gorau iddi. Penderfynoddhithaufyndamdani, prynodd y fan, ac mae hi’n rhedeg y fenter honno hefyd erbyn hyn.

 

Mae un o’i meibion yn rheoli praidd o 150 o ddefaid Mynydd Cymreig yn Y Wenallt, yn ogystal â gweithio i fusnes peirianneg a chludiant y teulu, tra bo busnes arlwyo ac ystafell de Brenda’n tyfu flwyddyn ar ôl blwyddyn, felly beth berswadiodd hi i daflu ei hun i mewn i fusnes newydd arall yn ddiweddar?

 

“Ddiwedd y llynedd, daeth ein tafarn leol ar werth yn FelindreFarchog. Mae’n dafarn o ddyddiau’rgoets fawr yn yr unfed ganrif ar bymtheg.

 

“Er mai dim ond llond llaw o drigolion sydd yn y pentref ac ychydig iawn o gyfleusterau, mae mewn lleoliad gwych, nid yn unig i dwristiaid ond i grwpiau cymunedol lleol hefyd. Roeddwn i’n gweld dau gyfle yma, cyfle i’w adeiladu’n fusnes llwyddiannus a chyfle hefyd i greu canolfan gymdeithasol ganolog i’r trigolion lleol.”

 

Felly, roedd hi’n bryd i Brenda gymryd anadlddofn a mynd amdani a phenderfynodd ymuno â grŵp Agrisgôp unwaith eto! Y tro yma, mae’n grŵp o ferched yn unig dan arweiniad LilwenJoynson, sy’n cwrdd yn y dafarn o bob man. Ac unwaith eto, roedd cefnogaethLilwen a’r menywod eraill yn y grŵp yn ddigon i roi’r hyder iddi i fwrw ymlaen â phrynu’rdafarn ac ystyried ei dewisiadau i sicrhau’r budd gorau am y buddsoddiad.

 

Diolch i weledigaeth Brenda, mae’r Salutation Inn yn brysurddatblygu’n lle i bobl gwrdd, yn drigolion lleol ac yn ymwelwyr, wrth i’r cyfleusterau wella, wrth i’r nifer o ddigwyddiadau sy’n cael eu cynnalynogynyddu, ac wrth i’r bwyty fagu enw da. Mae gwersyllfa newydd ar y gorwel hefyd a rhagor o syniadau cyffrous ar y gweill.

 

“Er bod cymaint o fenywod yn y byd ffermio’narloeswyr ac yn ddylanwadwyr allweddol, does gan lawer ohonom ddim yr hyder i leisio ein barn ac i roi ein syniadau ar waith. Dewch â’ch breuddwydion yn fyw, ymunwch â grŵp Agrisgôp!”

Cyngor da gan Brenda, oherwydd dyna yn union a wnaeth hi!