Adroddiad Cefnogi Dioddefwyr Llifogydd am Ymchwiliad Cyhoeddus yn Adroddiad Plaid Cymru

Mae tystiolaeth a gyhoeddwyd mewn adroddiad Plaid Cymru yn edrych ar effaith ddinistriol llifogydd yn Rhondda Cynon Taf yn dangos cefnogaeth lawn i ymchwiliad cyhoeddus annibynnol.

O’r 137 o bobl a gymerodd ran yn ‘Adroddiad Arolwg Llifogydd 2020,’ roedd pob ymatebydd eisiau ymchwiliad diduedd i’r digwyddiadau a achosodd drallod ledled y fwrdeistref sirol a thu hwnt. Mae’r adroddiad hefyd yn cynnwys tystiolaeth bwerus a dynnwyd o bob rhan o Rhondda Cynon Taf i’r digwyddiadau a ddifethodd fywydau pobl mewn cwta o oriau yn unig.

Yn ogystal ag argymell ymchwiliad cyhoeddus, mae’r adroddiad hefyd yn galw am fwy o fuddsoddiad mewn atal ac amddiffyn rhag llifogydd, gan sicrhau bod iawndal ar gael i ddioddefwyr llifogydd ac ystyried rhoi cyfrifoldeb am lifogydd yng Nghymru i un corff.

Bydd ymchwiliad annibynnol i lifogydd nawr yn cael ei drafod yr wythnos hon ar ôl i bron i 6,000 o bobl lofnodi deiseb, gan sbarduno proses iddi ddod gerbron y Senedd.

Bydd Leanne Wood AS a welodd yn uniongyrchol y dinistr a achosodd y llifogydd i wahanol gymunedau ledled y Rhondda, yn cymryd rhan yn y ddadl.

Meddai Leanne: “Mae’r adroddiad pwerus a chymhellol hwn yn dangos, er bod pobl yn cytuno bod angen ymchwiliad cyhoeddus, fod yna lawer o ddryswch ynghylch achos neu achosion y llifogydd. Mae cael dull amlasiantaethol, pob un â’i agwedd wahanol ei hun ar yr hyn a ddigwyddodd a’u hagenda eu hunain, wedi creu senario lle mae llinellau cyfrifoldeb yn aneglur.

“Byddai ymchwiliad cyhoeddus yn datrys y dryswch hwn ac yn mynd at galon yr hyn a ddigwyddodd a’r hyn sydd angen digwydd i sefyll y siawns orau o’i atal rhag digwydd eto. Mae angen hyn yn fawr yn y Rhondda gan ein bod wedi gweld llifogydd yn olynol eleni ac maent wedi bod yn bennaf mewn lleoedd heb unrhyw hanes go iawn o lifogydd. “

Ychwanegodd Leanne: “Nid yw rhesymeg y Blaid Lafur dros wrthwynebu’r ymchwiliad hwn yn gwneud unrhyw synnwyr. Maen nhw’n rheoli’r awdurdod lleol ac maen nhw’n rheoli’r Llywodraeth yng Nghymru. Mae ganddyn nhw’r grym i wneud rhywbeth ond maen nhw’n dewis eistedd ar eu dwylo yn lle gwneud hynny. Yn y cyfamser, yn Lloegr – lle nad oes ganddyn nhw’r grym i wneud unrhyw beth amdano – mae Llafur wedi galw am ymchwiliad cyhoeddus i lifogydd yno. Mae’n wleidyddoli o’r math gwaethaf a gall pobl weld drwyddo.

“Rydyn ni wedi ceisio estyn allan at Lafur er mwyn sicrhau consensws trawsbleidiol ar ran preswylwyr, ond dydyn nhw ddim eisiau gwybod.”

Cychwynnodd Heledd Fychan, Cynghorydd RhCT sy’n cynrychioli Ward Tref Pontypridd ac ymgeisydd Senedd Plaid Cymru ym Mhontypridd y ddeiseb. Ochr yn ochr â’i chyd-Gynghorwyr Plaid Cymru a Leanne, mae hi wedi bod yn ymgyrchydd blaenllaw yn y galwadau am ymchwiliad annibynnol. Wrth siarad mewn ymateb i’r adroddiad, dywedodd:

“Mae’r dystiolaeth a gynhwysir yn yr adroddiad hwn yn dorcalonnus i’w ddarllen. Mae’n dangos yn glir bod bywydau wedi eu chwalu gan y llifogydd, a bod yr effaith a’r trawma yn parhau hyd heddiw.

“O siarad â llawer o ddioddefwyr, gwn na fyddant yn dod o hyd i heddwch nes eu bod yn derbyn yr atebion y maent yn eu haeddu, a bod mesurau ar waith i ddiogelu eu cartrefi a’u busnesau. Nid oes unrhyw beth a wnaed hyd yma yn cyflawni hyn, ac o gofio bod tywydd eithafol yn llawer mwy tebygol yn y dyfodol oherwydd yr argyfwng hinsawdd, rhaid mynd i’r afael â hyn ar frys.

“Ymchwiliad cyhoeddus – sydd wedi cael cefnogaeth unfrydol gan bobl a arolygwyd yn yr adroddiad hwn – yw’r ffordd orau i sicrhau bod lleisiau a phrofiadau dioddefwyr yn cael eu clywed, i helpu i lywio sut y gellir diogelu bywydau, cartrefi a busnesau yn y dyfodol.

“Dylai gwleidyddion Llafur sydd wedi gwrthwynebu ymchwiliad cyhoeddus hyd yma ddarllen yr adroddiad hwn, ac ailystyried eu safbwynt ar frys. Tra bod gwaith adfer brys yn parhau, mae’n gwbl hanfodol ein bod yn deall beth aeth o’i le a pham. Dyma’r unig ffordd y byddwn yn sicrhau cyfiawnder i ddioddefwyr llifogydd ac yn barod ar gyfer unrhyw lifogydd yn y dyfodol. “