Arweinydd Plaid Cymru i amlinellu gweledigaeth yn dilyn adroddiad y Comisiwn Cyfansoddiadol

Rhaid i Gymru gymryd y camau nesaf ar ei thaith gyfansoddiadol, mae Arweinydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth wedi dweud, ganychwanegu bod croesawu rhagor o bwerau ar blismona, cyfiawnder, darlledu a lles yn rhannau allweddol ar lwybr tuag at Gymru annibynnol yn y dyfodol.

Roedd Arweinydd Plaid Cymru yn siarad cyn araith fawr ynddiweddarach heddiw (dydd Mercher 31 Ionawr 2024) lle bydd ynnodi gweledigaeth ei blaid ar y ‘daith i annibyniaeth‘.

Daw’r araith wedi i’r adroddiad gan Gomisiwn Annibynnol arDdyfodol Cyfansoddiadol Cymru amlinellu opsiynau ar gyferdyfodol cyfansoddiadol Cymru. Roedd yn cynnwys annibyniaeth iGymru fel opsiwn hyfyw – y tro cyntaf ar gyfer adroddiadswyddogol gan Lywodraeth Cymru.

Wrth groesawu adroddiad arloesol y Comisiwn, heriodd Rhun ap Iorwerth y Blaid Lafur i ddilyn galwad y Blaid i weithredu eihargymhellion ar fyrder – gan gynnwys datganoli pwerau drosgyfiawnder a rheilffyrdd, ochr yn ochr â setliad ariannu tecach, a mesurau i gryfhau a gwella ymgysylltiad â democratiaeth Gymreig.

Bydd Arweinydd Plaid Cymru hefyd yn galw i’r gwaith o ddadansoddi opsiynau a pharatoi ar gyfer newid cyfansoddiadolbarhau, ac am ddatganoli’r hawl i benderfynu ar ddyfodolcyfansoddiadol Cymru.

A chan dynnu ar dystiolaeth a gyflwynwyd i’r Comisiwn Cyfansoddiadol gan Blaid Cymru, bydd Mr ap Iorwerth ynamlinellu sut a pham mae annibyniaeth yn cynrychioli nid yn unigopsiwn hyfyw ar gyfer dyfodol cyfansoddiadol Cymru, ond yropsiwn gorau a mwyaf cynaliadwy o’r fath.

Mae disgwyl i Arweinydd Plaid Cymru Rhun ap Iorwerth AS ddweud,

“Mae’r gallu i adeiladu’r Gymru decach y mae Plaid Cymru ynei cheisio yn mynd law yn llaw â newid cyfansoddiadol.

“Roedd adroddiad y Comisiwn yn torri tir newydd. Roedd yncydnabod bod y status-quo yn anghynaladwy a dangosoddfod annibyniaeth yn nod terfynol realistig a chyraeddadwy.

“Mae hefyd yn dangos ein bod ni’n iawn i fod yn uchelgeisioldros Gymru, ac na ddylem ni gyfyngu na chyfyngu ar yr uchelgais hwnnw. Gwyddom ni ym Mhlaid Cymru fodannibyniaeth nid yn unig yn ymarferol, ond yn y pen draw dyma’r opsiwn gorau a mwyaf cynaliadwy ar gyfer dyfodolCymru.

“Rwyf wedi dweud ers tro mai taith yw annibyniaeth. Mae penllanw’r daith yn un rwyf yn amlwg yn dyheu am eichyrraedd mor gynnar ag y gallwn, gan fy mod i’nargyhoeddedig mai dyna pryd y gall Cymru ddechrau ffynnumewn gwirionedd, ond rhaid inni fynd ar y daith honnogyda’n gilydd fel cenedl.

“Rydyn ni’n gwybod mai nid dyma’r cystal ag y gallai pethaufod i Gymru. Gwyddom fod diffyg uchelgais ganlywodraethau Llafur Cymru ddoe a heddiw, yn rhy aml ynhapus i setlo am y status quo ac mai anaml y maent ynbwriadu defnyddio’r grymoedd sydd ar gael i dyfu einheconomi, mynd i’r afael â thlodi plant neu ddarparugwasanaeth iechyd sy’n addas at y diben. Ni fyddwn byth ynrhoi’r gorau i ddadlau’r achos dros fwy o bwerau, nac am ddefnydd a gwell defnydd ohonynt.

“Ond mae ein gweledigaeth yn llawer mwy uchelgeisiol nahynny. Bydd pob pleidlais i Blaid Cymru yn yr etholiadcyffredinol eleni – pryd bynnag y daw – yn bleidlais i gadwtraed San Steffan i’r tân ar gyllido teg i Gymru, ac idrosglwyddo pwerau pellach i Gymru. Mae datganolicyfiawnder, darlledu a lles i gyd yn rannau allweddol ar gyfergwladwriaeth Gymreig annibynnol yn y dyfodol.

“Rwy’n glir nad yw dyfodol cyfansoddiadol Cymru yn eiddo iunrhyw un blaid, ac mae gwaith y Comisiwn yn dangos gwirwerth dod ynghyd – ar draws pleidiau a thu hwnt – wrth i ni eiarchwilio. Rwy’n gwbl glir bod penderfyniadau am dyngedgyfansoddiadol Cymru yn perthyn i Gymru. Ni ddylai’r grym ibenderfynu a ddylid cynnal refferendwm ar annibyniaeth a pha bryd fod yn ddibynnol ar fympwyon San Steffan. Mae gweld y grym hwn yn cael ei ddatganoli i’r Senedd ynparhau’n flaenoriaeth lwyr i Blaid Cymru.

“Does gen i ddim amheuaeth bod dyddiau gorau Cymru iddod – bod gennym ni’r sgiliau, y dyfeisgarwch a’rcreadigrwydd i lwyddo fel cenedl annibynnol, ac y byddannibyniaeth yn rhoi’r arfau i ni gyflwyno’r math o ffyniantsy’n cael ei wrthod i ni gan ein haelodaeth yr Undeb. Rwy’ngwahodd pawb i ymuno â ni ar y daith – i’n helpu i fapio’rmath o weledigaeth uchelgeisiol ar gyfer y dyfodol y mae eincenedl a’n pobl yn ei haeddu.