Ymddeol ar ôl bron i 60 mlynedd gyda’r GIG yn Llanelli

Pan ymddeolodd yr Ysgrifennydd Meddygol Christine Bowen o Lanelli ddiwedd mis Mawrth, roedd hi’r un oed â’r Gwasanaeth Iechyd Gwladol lle bu’n gweithio am bron i 60 mlynedd.

Sefydlwyd y GIG, a ddathlodd ei ben-blwydd yn 75 y llynedd, ym 1948. Dechreuodd Christine weithio i’r GIG yn hen Ysbyty Llanelli yn Marble Hall Road ym 1965 yn 17 oed, yn syth ar ôl gadael y coleg.

Ymddeolodd 58 mlynedd anhygoel yn ddiweddarach fel ysgrifennydd meddygol yn yr Adran Obstetreg a Gynaecoleg yn Ysbyty Tywysog Philip Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda.

“Dechreuais weithio fel teipydd a chlerc gweinyddol yn yr adran pelydr-x,” meddai Christine. “Roedd yn ysbyty eithaf mawr ei amser ac, o’r hyn rwy’n ei ddeall, rhoddodd pobl Llanelli geiniog allan o’u cyflog er mwyn i’r ysbyty gael ei adeiladu,”

Dywedodd Christine fod ganddi dri opsiwn swydd – trin gwallt, gweithio yn y bragdy neu’r ysbyty.

“Fe wnes i drio am dair swydd ond gweithio yn y bragdy? Doeddwn i ddim eisiau arogli fel hopys drwy’r dydd. Triniwr gwallt? Ar eich traed drwy’r dydd. Roeddwn i wrth fy modd yn teipio – ac felly dyna oedd yr opsiwn gorau i mi.”

Ac, ar wahân i rai seibiannau gyrfa byr i gael ei thri phlentyn Jayne, Sarah a Matthew, mae Christine wedi gweithio i’r GIG yn Llanelli ers hynny, ond mae wedi symud o gwmpas o fewn y sefydliad.

Felly pam yr arhosodd hi mor hir? “Rydw i wrth fy modd gyda’r swydd,” meddai Christine. “Rydw i wedi bod yn ffodus iawn gyda’r ymgynghorwyr rydw i wedi gweithio gyda nhw. Maent wedi bod yn werthfawrogol iawn ac yn gefnogol iawn. Dwi jyst yn hoffi helpu pobl.”

Am yr 16 mlynedd diwethaf mae Christine wedi gweithio fel ysgrifennydd meddygol i Mr Islam Abdelrahman, Gynaecolegydd Ymgynghorol yn Hywel Dda.

Mae Christine wedi gweld rhai newidiadau mawr dros y blynyddoedd gan gynnwys symud o hen Ysbyty Cyffredinol Llanelli i Ysbyty Tywysog Philip newydd sbon a agorodd yn gynnar yn y 1990au. Mae Christine bob amser wedi cael ei denu at iechyd menywod a chynigiwyd swydd ysgrifennydd meddygol iddi ar gyfer y gynaecolegydd newydd yn yr ysbyty.

“Rwy’n cofio’r chwech ohonom yn dod draw yma mewn hetiau caled oherwydd nad oedd adeilad yr ysbyty wedi’i orffen! Roedd yn newid enfawr – roedden ni’n gweithio yn yr hen olchdy ac i ddod draw yma – roedd mor fawr o’i gymharu â’r hen ysbyty.”

“Rwyf wedi gorfod addasu llawer dros y blynyddoedd. Mae gen i lyfr nodiadau yma ers pan ddechreuais i, yn rhoi enwau cyffuriau i lawr ac enwau nad oeddwn yn gyfarwydd â nhw, oherwydd yn ein diwrnod ni, nid oedd gennych chi gwrs ysgrifennydd meddygol yn y coleg. Fe gawsoch chi eich profiad yn y swydd ac rydw i’n dal i ysgrifennu yn y llyfr oherwydd rydw i’n dal i ddysgu.”

Pan ddechreuodd Christine ei gwaith yn 1965, doedd dim cyfrifiaduron na rhyngrwyd – roedd popeth yn cael ei wneud ar bapur a theipiadur a’i ffeilio mewn cypyrddau.

“Dechreuais ar deipiadur Remington 60 gydag allweddi crwn. Yna daeth y teipiadur trydan, a ges i fy syfrdanu ganddynt, ac yna roedden nhw’n dweud bod y cyfrifiaduron yma’n dod i mewn. Ac wedyn bydden nhw’n newid y rhaglenni ac roeddwn i’n meddwl fy mod i’n ddeinosor ond wedyn ddeufis yn ddiweddarach rydych chi’n meddwl – ‘beth oeddwn i’n ei boeni am’!”

Er bod systemau a ffyrdd o wneud pethau wedi newid dros y blynyddoedd, dywedodd Christine fod sawl agwedd ar ei swydd yn aros yr un fath – trefnu clinigau, anfon llythyrau apwyntiad, teipio llythyrau at feddygon teulu, coladu canlyniadau a rheoli dyddiadur prysur Mr Islam.

Ac mae’r amrywiaeth hwn o fewn ei rôl yn beth arall sydd wedi cadw Christine yn ei swydd cyhyd. “Dw i’n arafach nawr nag o’n i’n arfer bod achos ti’n arafu, ond dw i’n hoffi cael fy nghadw’n brysur,” meddai Christine.

Ond mae Christine yn teimlo ei bod hi nawr yn barod i ymddeol a rhoi ei thraed i fyny. “Rwy’n meddwl ei bod yn swydd i’r genhedlaeth iau nawr,” meddai Christine.

Mae Christine yn bwriadu treulio ei hamser yn gwneud y pethau y mae’n eu mwynhau. “Dwi wrth fy modd yn darllen – dwi’n gwneud croeseiriau, dwi’n gwneud jig-sos. Rwy’n hoffi cadw fy ymennydd yn actif,” meddai.

Bydd ffrindiau a chydweithwyr Christine yn Ysbyty Tywysog Philip a thu hwnt yn siŵr o’i cholli a bydd yn gweld eu heisiau hefyd.

“Mae gen i lawer o atgofion hyfryd – pethau bach gwirion a dweud y gwir. Ond beth oedd hi, cyn belled â’ch bod chi’n gwneud eich gwaith, fe allech chi gael sgwrs fach gyda rhywun; byddech chi’n mynd â’r post draw i’r ystafell bost a byddech chi’n cael sgwrs fach. Roedd pawb yn adnabod ei gilydd, roedd pawb yn dod ymlaen â’i gilydd.

“Rydw i wedi bod yn lwcus iawn yn gweithio yn yr Adran Gynaecoleg gyda’r ddau ymgynghorydd rydw i wedi gweithio gyda nhw dros y 34 mlynedd diwethaf, yn Ysbyty Tywysog Philip, yn werthfawrogol iawn.

“Hefyd bydd fy atgofion o grŵp llai o gydweithwyr yn Ysbyty Tywysog Philip, oherwydd ei fod yn ysbyty mwy, yn enwedig y gwahanol aelodau tîm yn y llyfrgell, lle rydw i wedi fy lleoli, a fy nghydweithwyr ysgrifenyddol a nyrsys clinigol yr wyf wedi gweithio gyda.”

Dywedodd Mr Islam Abdelrahman y byddai colled fawr ar ôl Christine.

Meddai: “Mae Chris wedi bod yn aelod amhrisiadwy o’n tîm ers 16 mlynedd, ac mae ei hymddeoliad yn gadael gwagle a fydd yn cael ei deimlo’n ddwfn. Mae ei hymroddiad, ei hamynedd, a’i sgiliau cyfathrebu eithriadol wedi bod yn allweddol i’n gwaith, yn enwedig yn ein hymdrechion gyda chleifion canser. Aeth Chris y tu hwnt i’w rôl yn gyson, ac mae ei hymrwymiad i ragoriaeth wedi cyfrannu’n fawr at ein gallu i gyflawni canlyniadau cadarnhaol.

“Er y byddwn yn gweld eisiau Chris yn fawr, rydym hefyd yn hynod ddiolchgar am y blynyddoedd o gefnogaeth a phroffesiynoldeb y mae hi wedi’u darparu. Bydd ei heffaith ar ein tîm a bywydau’r rhai y bu’n gwasanaethu yn cael eu cofio’n annwyl.”