Presgripsiynu Cymdeithasol Celfyddydau ac Iechyd yn sicrhau canlyniadau addawol

Mae Rhaglen Darganfod Presgripsiynu Creadigol y Celfyddydau ac Iechyd sy’n archwilio potensial presgripsiynu creadigol i gefnogi iechyd corfforol a meddyliol wedi sicrhau canlyniadau addawol ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda (BIP).

Mae gwasanaethau presgripsiynu cymdeithasol yn canolbwyntio ar helpu cleifion â heriau iechyd a chymdeithasol a allai deimlo’n ynysig ac sydd angen cymorth anghlinigol. Nod y rhaglen oedd creu amgylchedd anogol ar gyfer twf y celfyddydau ar bresgripsiwn ar draws Sir Benfro, Sir Gaerfyrddin a Cheredigion. Rhwng Gorffennaf 2022 a Mawrth 2024, cymerodd dros 866 o gyfranogwyr ran, gan gynnwys cleifion, pobl o gymunedau a staff gofal iechyd a 18 o artistiaid.

Roedd y gweithgareddau’n amrywio o artistiaid yn gweithio ‘preswyl’ o fewn timau gofal iechyd a chaffis rhagnodi creadigol a oedd yn ganolbwynt ar gyfer trafodaeth ac ymgysylltu.

Arweiniwyd y rhaglen, a ariannwyd gan Gyngor Celfyddydau Cymru, Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda a chyllid Clwstwr Tywi Taf gan dîm Celfyddydau ac Iechyd Hywel Dda mewn partneriaeth â Thîm Iechyd Cyhoeddus BIP Hywel Dda, Iechyd Cyhoeddus Cymru, y Gymuned Ymarfer Presgripsiynu Cymdeithasol,  Gwella Addysg Iechyd Cymru, a chwe phartner celfyddydol; Celfyddydau Span, People Speak Up, Arts4wellbeing, Haul, Arts Care Gofal Celf a Rhwydwaith Celfyddydau Iechyd a Lles Cymru.

Eglurodd Kathryn Lambert, Cydlynydd Celfyddydau mewn Iechyd BIP Hywel Dda, bwysigrwydd y fenter hon, gan ddweud, “Mae presgripsiynu creadigol yn ffordd o gysylltu pobl â’r celfyddydau i helpu pobl i reoli eu hiechyd a’u lles eu hunain yn well.

Mae wedi’i adeiladu ar y sylfaen dystiolaeth gynyddol bod gweithgareddau fel canu, dawnsio, crefft neu ddarllen llyfr da yn rhoi hwb i’n hwyliau, yn ein cysylltu ag eraill, ac yn gwella ein lles.

Rydym wedi bod yn gofyn beth sydd ei angen i gysylltu pobl yn well â’r celfyddydau yn eu cymunedau lleol trwy gyfres o gaffis, preswyliadau a phrosiectau.”

Siaradodd Frank Farrer o FRAME Sir Benfro am yr effaith a gafodd y rhaglen ar fynd i’r afael â heriau iechyd meddwl: “Rydym yn edrych ar bobl sydd efallai â phroblemau gyda rhywbeth sydd wedi cael ei esgeuluso ers amser maith ar draws y DU gyfan, fel materion iechyd meddwl.

Hyd yn oed pobl yn teimlo’n isel iawn ac yn isel eu hysbryd, yn bryderus ynghylch camu y tu allan i garreg y drws.Dod â’r celfyddydau i mewn, dysgu’r pethau bach neu eistedd i lawr fel rydyn ni wedi’i wneud heddiw, cael hwyl yn torri pethau allan, yn glynu ar ddarnau o bapur.Mae’n dod â phobl at ei gilydd nad ydyn nhw o reidrwydd wedi siarad â’i gilydd ers tro neu nad ydyn nhw erioed wedi cyfarfod â neb.”

Llwyddodd y rhaglen hefyd i gysylltu gweithwyr proffesiynol ar draws y celfyddydau, iechyd a’r trydydd sector yn llwyddiannus, gan greu cyfleoedd newydd ar gyfer cydweithredu. Disgrifiodd Di Ford, artist o Span Arts, effaith drawsnewidiol cyfranogiad, gan nodi, “Erbyn y diwedd, mae’n debyg bod ganddyn nhw ymdeimlad o rymuso neu gyflawniad eu bod nhw wedi creu rhywbeth, mae’n adeiladu hyder, a gall adeiladu hunan-barch  hefyd.”

Ategodd Dr. Cath Jenkins, Meddyg Teulu a Chymrawd Academaidd ym Mhrifysgol Abertawe, y teimladau hyn, gan ddweud, “Rydym wedi cael adborth cadarnhaol iawn gan bobl y maent wedi’i fwynhau, eu bod wedi cael buddion corfforol, ond hefyd yn teimlo ei fod wedi bod yn dda i’w lles meddyliol a’u bod wedi gwneud ffrindiau a chysylltiadau cymdeithasol drwyddo.”

Mae’r rhaglen wedi’i gwerthuso’n annibynnol gan Sefydliad TriTech a thîm Arloesi BIP Hywel Dda. Yn ôl yr adroddiad, nododd gweithwyr iechyd proffesiynol gynnydd mewn ymwybyddiaeth a dealltwriaeth o fanteision y celfyddydau mewn gofal iechyd, gyda 100% o feddygon iau yn mynychu digwyddiadau hyfforddi yn nodi cynnydd yn eu gwybodaeth am y dystiolaeth sy’n cefnogi celfyddydau mewn iechyd. Yn ogystal, yn y digwyddiad cysylltiadau creadigol, dywedodd 93% o’r mynychwyr eu bod wedi dysgu mwy am gelfyddydau mewn iechyd i’w cleientiaid.

Tynnodd y gwerthusiad sylw hefyd at nifer o wersi allweddol, megis cymhlethdod rhoi presgripsiynu creadigol ar waith, heriau casglu data, a’r angen am gyllid parhaus i gefnogi mentrau celfyddydol ac iechyd yn y dyfodol.

Yn seiliedig ar y mewnwelediadau hyn, mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda wedi amlinellu pedwar argymhelliad hollbwysig: meithrin cydweithredu traws-sector ar draws y bwrdd iechyd, datblygu rhaglen atgyfeirio gelfyddydol beilot ar draws y bwrdd iechyd, archwilio a goresgyn rhwystrau i gasglu data effeithiol, ac i sicrhau cyllid ar gyfer gweithgareddau ymchwil a gwerthuso ar raddfa fwy.

Mae fideo hefyd wedi’i ryddhau ochr yn ochr â’r adroddiad hwn, sy’n dal hanfod y rhaglen ac yn cynnwys lleisiau cyfranogwyr a gweithwyr proffesiynol. Mae’r fideo hwn yn destament pwerus i botensial presgripsiynu creadigol wrth drawsnewid bywydau a gellir ei weld yma: https://www.youtube.com/watch?v=F8u_inIiQfw

Darllenwch stori’r astudiaeth achos a gyhoeddwyd ar Fanc Gwybodaeth Celfyddydau, Iechyd a Lles Cymru yma: https://wahwn.cymru/knowledge-bank/creative-prescribing-discovery-programme-

I wybod mwy am Siarter Celfyddydau ac Iechyd Hywel Dda cliciwch yma:  https://biphdd.gig.cymru/siarter-celfyddydau/